Słowa kluczowe
Demiurg
demiurgia
edukacja
egzegeza
gnoza
gnostycyzm
kreacja
kultura habsburska
monarchia austro-węgierska
modernizacja
mit
crisis Demiurge
education
exegesis
gnosis
culture
Modernity
myth
Jak cytować
Abstrakt
DOI 10.24917/20837275.10.2.6
Artykuł omawia koncepcje kreacyjne pisarzy wywodzących się habsburskiego kręgu kulturowego. Bruno Schulz, Joseph Roth i Gustav Meyrink tworzyli w czasach końca wielkiej formacji kulturowej, która pozostawiła własny mit oparty na nostalgii za odchodzącym w niepamięć światem. Schulz, Roth i Meyrink pisali o kulturze, która zauważa własną kreacyjną niewydolność, kulturze doświadczającej kryzysu cywilizacji, niemogącej więcej petryfikować i porządkować wkraczającej modernizacji. W artykule odnoszę się do popularnej u progu I wojny światowej idei demiurgii będącej, według analizowanych przeze mnie twórców, jedną z możliwych wzorów kreacyjnych.
Designers of myths - creations by Schulz, Roth and Meyrink
The article discusses the ideas of creation coined by authors descended from the same, Austro-Hungarian cultural field, by: Bruno Schulz, Joseph Roth and Gustav Meyrink. Austro-Hungarian Monarchy created its own mithology based on nostalgia for the World, which was consigning to the dark recesses of history. The authors, conscious of inefficiency of contemporary culture, used the idea of Demiurge to show one of possible creating ideas.
Bibliografia
Bartosik M. 2000. Bruno Schulz jako krytyk. Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Bielik-Robson A. 2013. Życie na marginesach. Drobny aneks do kwestii „Bruno Schulz a kabała chasydzka”. W Bruno od Księgi Blasku. Studia i eseje o twórczości Brunona Schulza. P. Próchniak (red.). Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Bocheński T. 2004. Czarny humor w twórczości Witkacego, Gombrowicza, Schulza. Lata trzydzieste. Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Bolecki W. 1982. Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym. Wrocław
Zobacz w Google Scholar
Bolecki W. 1994. „Witkacy–Schulz, Schulz–Witkacy (Wariacje interpretacyjne)”. Pamiętnik Literacki nr 85(1). 82–101.
Zobacz w Google Scholar
Bolecki W., Jarzębski J., Rosiek S. (red.). 2003. Słownik schulzowski. Gdańsk.
Zobacz w Google Scholar
Brodzka A. (red.). 1992. Słownik literatury polskiej XX wieku. Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Ficowski J. 2002. Regiony wielkiej herezji i okolice. Bruno Schulz i jego mitologia. Sejny.
Zobacz w Google Scholar
Ficowski J. 1991. W poszukiwaniu partnera kongenialnego. W Czytanie Schulza Materiały międzynarodowej sesji naukowej Bruno Schulz – w stulecie urodzin i w pięćdziesięciolecie śmierci. Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 8–10 czerwca 1992 roku. J. Jarzębski (red.). Kraków. 176–181.
Zobacz w Google Scholar
Freud Z. 1998. Kultura jako źródło cierpień. W Pisma społeczne. A. Ochocki, M. Poręba, R. Reszke (przeł.). Warszawa. 165–227.
Zobacz w Google Scholar
Freud Z. 2009. Żałoba i melancholia. W Psychologia nieświadomości. 147–159.
Zobacz w Google Scholar
Jarzębski J. 1984. Czasoprzestrzeń mitu i marzenia w prozie Brunona Schulza. W Powieść jako autokreacja. Kraków. 170–226.
Zobacz w Google Scholar
Jarzębski J. (red.). 1991. Czytanie Schulza Materiały międzynarodowej sesji naukowej Bruno Schulz – w stulecie urodzin i w pięćdziesięciolecie śmierci. Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 8–10 czerwca 1992 roku. Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Jarzębski J. 1998. Wstęp. W B. Schulz. Opowiadania. Wybór esejów i listów. Wrocław. 5–130.
Zobacz w Google Scholar
Jonas H. 1958. The Gnostic Religion. Boston.
Zobacz w Google Scholar
Kafka F. 1993. Dzienniki 1910–1923. Część pierwsza. J. Werter (przeł.). Londyn.
Zobacz w Google Scholar
Kalin A. 2003. „Księga heretycka” – Schulzowski model kultury literackiej. W W ułamkach zwierciadła… Bruno Schulz w 110 rocznicę urodzin i 60 rocznicę śmierci. W. Panas, M. Kitowska-Łysiak (red.). Lublin. 411–429.
Zobacz w Google Scholar
Kitowska-Łysiak M. (red.). 1994. Bruno Schulz in memoriam 1892–1942. Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Kubin A. 2008. Po tamtej stronie. A.M. Linke (przeł). Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Kurowicki J. 1994. Normalność jako sen idioty. Wykłady o kulturowych i filozoficznych kontekstach literatury współczesnej. Zielona Góra.
Zobacz w Google Scholar
Magris C. 2016. Mit habsburski w literaturze austriackiej moderny. W O demokracji, pamięci i Europie Środkowej. J. Ugniewska (przeł.). Kraków. 5–29.
Zobacz w Google Scholar
Markowski M.P. 2007. Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy. Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Meyrink G. 2014. Golem. A. Lange (przeł.). Czerwonak.
Zobacz w Google Scholar
Myszor W. (oprac.) 2008. Biblioteka z Nag Hammadi. Kodeksy I i II. W. Myszor (przeł). Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Panas W. 2001. Bruno od Mesjasza. Rzecz o dwóch ekslibrisach oraz jednym obrazie i kilkudziesięciu rysunkach Brunona Schulza. Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Panas W. 1976. „«Zstąpienie w esencjonalność». O kształtach słowa w prozie Brunona Schulza”. Studia o prozie Brunona Schulza. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 115. 75–90.
Zobacz w Google Scholar
Panas W., Kitowska-Łysiak M. (red.). 2003. W ułamkach zwierciadła… Bruno Schulz w 110 rocznicę urodzin i 60 rocznicę śmierci. Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Platon 1999. Dialogi, t. II. W. Witwicki (przeł.). Kęty.
Zobacz w Google Scholar
Prokopiuk J. 2000. „Hymn o Perle”. W świetle gnozy. W Ścieżki wtajemniczenia. Gnosis aeterna. Warszawa. 128–135.
Zobacz w Google Scholar
Roth J. 1995. Marsz Radetzky’ego. W. Kragen (przeł.). Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Sandauer A. 1974. Bóg, Szatan, Mesjasz i…? Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Sandauer A. 1981. Rzeczywistość zdegradowana (Rzecz o Brunonie Schulzu). W Zebrane pisma krytyczne. Warszawa t. I. 557–580.
Zobacz w Google Scholar
Schulz B. 2002. Księga listów. J. Ficowski (oprac.). Gdańsk.
Zobacz w Google Scholar
Schulz B. 1998. Opowiadania Wybór esejów i listów. J. Jarzębski (oprac.). Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Wittlin J. 2000. Orfeusz w piekle XX wieku. Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Wyskiel W. 1980. Inna twarz Hioba. Problematyka alienacyjna w dziele Brunona Schulza. Kraków.
Zobacz w Google Scholar