https://studiadecultura.up.krakow.pl/issue/feedAnnales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Cultura2024-02-21T07:40:01+00:00dr Jakub Kosekjakub.kosek@up.krakow.plOpen Journal Systems<p><strong>Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura</strong> to założony w roku 2010 interdyscyplinarny kwartalnik naukowy, publikujący najnowsze badania i dyskusje na temat nowych mediów, kultury medialnej, technologii informacyjnych, współczesnych praktyk kulturowych i metod ich analizy. W czasopiśmie znajdziecie Państwo inspirujące artykuły odnoszące się do szerokich kontekstów kulturowych, społecznych, ekonomicznych, historycznych, psychologicznych i artystycznych. Szczególnie zachęcamy do lektury tekstów na temat edukacji medialnej, psychologii i dynamiki nowych mediów oraz ich konwergencji. Osobną kategorię stanowią innowacyjne analizy nowych gatunków, formatów, estetyk, poetyk i konwencji intermedialnych. Czasopismo obecne jest w bazach: ERIH PLUS, CEJSH, CEEOL, DOAJ, BazHum, Index Copernicus, Pol-Index. <br /><strong>Aktualna punktacja MEiN: 40.</strong><br />ISSN 2083-7275, e-ISSN 2391-4432.</p>https://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10877Zapowiedź tematyki kolejnych numerów pisma2024-02-21T07:40:01+00:00Jakub Kosekjakub.kosek@up.krakow.pl<p>Planowane numery czasopisma w 2023 roku:<br>- „Studia de Cultura” 15.3: Edukacja 4.0 a teatr wspólczesny. Media, strategie i twórcy<br>- „Studia de Cultura” 15.4: Języki, gatunki i przestrzenie artystyczne w kulturze muzyki metalowej</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10876Kolegium Recenzentów 20222024-02-21T07:34:38+00:00Jakub Kosekjakub.kosek@up.krakow.pl<p>dr hab., prof. UAM Magdalena Kamińska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polska<br>prof. Marcus Moberg, Åbo Akademi University, Finlandia<br>dr hab., prof. UKSW Agnieszka Piskorz‑Ryń, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Polska<br>prof. dr hab. Dariusz Rott, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska<br>prof. Karl Spracklen, Leeds Beckett University, Anglia<br>prof. Michael Strmiska, Orange County Community College – SUNY Orange, Stany Zjednoczone<br>doc. PhDr. Bc. Ondřej Šefčík, Ph.D., Masaryk University, Czechy<br>dr hab., prof. UMK Paweł Tański, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska<br>doc. mgr. Łukasz P. Wojciechowski, Ph.D., Univerzita sv. Cyrila a Metoda v Trnave, Słowacja<br>dr hab., prof. UŁ Joanna Wyporska‑Frankiewicz, Uniwersytet Łódzki, Polska</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10849Słowo od Redaktor Naczelnej2024-02-16T08:58:20+00:00Agnieszka Ogonowskaagnieszka.ogonowska@up.krakow.pl<p>„Studia de Cultura 15(2)” został poświęcony współczesnym praktykom i kulturze czytania w ujęciu lokalnym i globalnym – w odniesieniu o konkretnych projektów artystycznych i autorskich, ale także w kontekście analiz tendencji ogólnoświatowych. Są one związane z czytelnictwem, rynkiem książki, odbiorem literatury, uczestnictwem w projektach literackich (w różnych rolach), funkcjami pisania, kolektywnymi projektami obejmującymi tworzenie, komentowanie i rozpowszechnianie narracji literackich w mediach różnego typów, charakterystyką specyficznych grup czytelniczych, strategiami interpretowania istniejących tekstów kultury przez onkretnych odbiorców literatury etc. Procesy tworzenia i odbioru narracji literackich nie dzieją się w próżni. Wspomnianym praktykom i kulturze czytania towarzyszą często dysruptywne i nieprzewidywalne zmiany, jak z jednej strony ogólnoplanetarny kryzys związany z pandemią COVID-19, wybuch wojny w Ukrainie oraz toczące się działania zbrojne w innych rejonach świata, migracje społeczne, permanentny i wciąż nasilający się kryzys klimatyczny i ekonomiczny, z drugiej – dynamiczny, często niezauważalny rozwój mediów i technologii cyfrowych oraz nowych środków komunikacji społecznej. Te różnorodne uwarunkowania natury politycznej, medycznej, środowiskowej, ekonomicznej czy kulturowej w sposób zasadniczy wpływają na ludzką gotowość do tworzenia narracji różnego typu oraz ich odbioru, miksowania, komentowania i re‑destrybucji przy wykorzystaniu współczesnych technologii. To właśnie cyfrowe nowomedialne środowiska sieciowe są głównym kanałem upowszechniania informacji o nowych tytułach, tematach, autorkach i autorach, gatunkach, formatach i konwencjach literackich. Nowe media i media społecznościowe „matrycują” wrażliwość literacką swoich użytkowników, a zarazem dostarczają im narzędzi, estetyk i języka do wyrażania ich własnych doświadczeń oraz budowania kolejnych narracji dotyczących współczesnego świata, a także miejsca człowieka w obliczu różnych doświadczeń egzystencjalnych. Znacząca ich część ma charakter graniczny. Literatura pozwala oswajać te doświadczenia, budować efektywne strategie radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, jak śmierć, umieranie, zdrada, choroba, kalectwo etc. Zarówno odbiór tekstów literackich, jak i tworzenie tego typu narracji w formie analogowej czy cyfrowej pozwala radzić sobie z traumami oraz poszukiwać sensu w doświadczeniach autobiograficznych, kolektywnych, pokoleniowych. Ten kulturoterapeutyczny czy biblioterapeutyczny wymiar zarówno czytania, jak i pisania czy nawet aktywnego, zaangażowanego i krytycznego interpretowania zastanych przekazów literackich został podjęty w niniejszym tomie tematycznym. Pojawiają się w nim również zagadnienia dotyczące m.in.: współczesnych przemian rynku książki, wpływu mediów społecznościowych na formy reklamy i promocji konkretnych tytułów i twórców literatury, roli mediów sieciowych w rekonfiguracji działalności wydawnictw i księgarń oraz modyfikacji ich modeli biznesowych. Serdecznie zapraszam do lektury.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10859Słowo od Redaktor Tematycznej2024-02-19T12:54:35+00:00Magdalena Stochmagdalena.stoch@up.krakow.pl<p>Niniejszy numer „Studia de Cultura” poświęcony jest współczesnym praktykom czytania, animacji i współtworzenia kultury czytelniczej. Wraz z autorami i autorkami poszczególnych artykułów przyglądamy się sposobom obcowania z tekstem literackim w różnych obiegach kultury. Popularny w strukturach akademickich ...</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10874Laboratoria nowoczesnej audiowizualności. Na marginesie książki Michała Bobrowskiego, Radosława Bomby, Poza ekranem kinowym. Postmedialne konteksty animacji, Wydawnictwo UMCS, Lublin 20212024-02-20T13:18:12+00:00Iwona Grodźiwonagrodz@op.pl<p>Gdy myślimy o sztuce ruchomych obrazów, to zwykle dochodzi do dychotomicznego podziału na film fikcji i film faktów. Autorzy książki Poza ekranem kinowym proponują spojrzenie na film przez pryzmat sztuki żywego planu (live‑action film – film zrealizowany przy użyciu techniki rejestracji w czasie rzeczywistym), ...</p>2023-06-30T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10860Czytelnicy i społeczne obiegi książek2024-02-19T12:58:45+00:00Zofia Zasackaz.zasacka@bn.org.pl<p>Artykuł zawiera analizy oczekiwań i gustów czytelniczych oraz tematyczno‑gatunkowej struktury deklarowanych wyborów lekturowych Polaków. Przedstawia najważniejsze trendy w aktywności czytelniczej oraz lektury książkowe mające najszerszy obieg czytelniczy, a także społeczno‑demograficzne uwarunkowania preferencji czytelniczych Polaków. W artykule wykorzystano analizy wyników corocznego ogólnopolskiego badania społecznego zasięgu książki wśród Polaków w wieku powyżej 15 lat, realizowanego przez Bibliotekę Narodową, a zwłaszcza dwóch sondaży – z 2021 i 2022 roku.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10861A jednak czytają! Uczestnictwo w fandomie a czytelnictwo2024-02-19T13:13:38+00:00Marta Kraszewskakraszewskamar@gmail.com<p>Artykuł jest próbą zaproponowania nowego spojrzenia na literaturę i rozszerzenia jej granic o fanfiction. Statystyki czytelnictwa dotyczące tradycyjnie rozumianej literatury od dawna utrzymują się na niskim poziomie, jednak stale wzrastają w obrębie fanfiction. Sami czytelnicy fikcji fanowskiej rozumieją i traktują czytane przez siebie teksty tak jak literaturę, zaś w obrębie fandomu wykształcają się zjawiska typowe dla wydarzeń okołoliterackich. Tekst artykułu został oparty na ankiecie i wywiadach przeprowadzonych wśród anglojęzycznych członków różnych fandomów, ukazujących przemiany sposobu rozumienia i dyskutowania na temat literatury.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10862Kiedy czytelnicy biorą sprawy w swoje ręce – ustanawianie bestsellerów za pomocą nowych mediów. Przypadek "Pieśni o Achillesie" Madeline Miller2024-02-19T13:20:33+00:00Daria Banasiewiczdarban1@amu.edu.pl<p>Celem niniejszego artykułu jest omówienie mechanizmów odpowiedzialnych za kształtowanie się bestsellera, ze szczególnym uwzględnieniem platformy TikTok. Analiza zostaje przeprowadzona na przykładzie Pieśni o Achillesie Madeline Miller z 2011 roku. Artykuł ukazuje także zmiany zachodzące w opisie i promocji książek, które umniejszają rolę samej fabuły, a skupiają się na motywach oraz stawiają nacisk na indywidualne procesy doświadczania dzieł literackich. Autorka dochodzi do wniosku, że rynek wydawniczy stoi na progu zmiany kulturowej – to młode pokolenie oraz platformy przez nich użytkowane stanowią siłę napędową publikacji i promocji nowych książek z kręgu literatury młodzieżowej.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10863Od Sue do Wattpada. O kontrowersyjnych treściach erotycznych na internetowych portalach pisarskich2024-02-19T13:27:52+00:00Weronika Kociołekhoviel07@gmail.com<p>Artykuł omawia zjawisko występowania treści kontrowersyjnych na internetowych portalach pisarskich. Zetknięcie się z podobnymi utworami przez osoby w wieku dojrzewania może przynieść negatywne skutki psychoterapeutyczne, dydaktyczne czy społeczne. Niniejsza praca poszukuje źródeł problemu w czasach pozytywizmu, kiedy pojawienie się powieści odcinkowej zmieniło relację na linii autor – czytelnik. Zwraca również uwagę na zjawisko detabuizacji seksualności, związane z rewolucją lat 60., które w połączeniu z powstaniem literatury fanowskiej i Internetu stworzyło młodzieży przestrzeń do ekspresji seksualności.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10865Tęczowe książki – z zagadnień najnowszej polskiej literatury LGBTQ+ dla nastolatków2024-02-20T08:53:59+00:00Julia Iwanicka315249@uwr.edu.pl<p>Celem artykułu jest przedstawienie najnowszych tendencji na rynku wydawniczym, związanych ze wzrostem popularności młodzieżowej literatury LGBTQ+. Rozważania zostały podzielone na kilka części: zarys historii literatury queerowej z rozgraniczeniem na amerykańską (gdzie ów nurt ma swoje początki) oraz polską, omówienie głównych motywów rodzimej twórczości o tematyce LGBTQ+, refleksję na temat teorii queer i sposobu, w jaki współtworzy ona myślenie o nieheteronormatywności w utworach dla nastolatków, opis oddziaływania nowych tendencji i wątków w książkach young adult na rynek wydawniczy oraz wpływ reprezentacji doświadczeń nieheteronormatywnych i niecispłciowych w kulturze na zdrowie psychiczne jednostek.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10866Słoneczna synergia słowa i działania. Ruch solarpunkowy w Polsce2024-02-20T09:09:41+00:00Kajetan Poniatyszynponiatyszynk@gmail.com<p>Celem artykułu jest zbadanie synergii słowa i działania w polskim ruchu solarpunkowym. W początkowej części autor omawia solarpunk jako podgatunek literatury science fiction o dużym potencjale futurologicznym, będący formą humanistyki zaangażowanej. Następnie skupia się na opisaniu ruchu solarpunkowego oraz analizuje go w ramach badań nad fandomem. W ostatniej części autor charakteryzuje trzy obszary działalności polskiego ruchu solarpunkowego – literacki, popularyzatorski oraz aktywistyczny.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10867Literatura jako narzędzie wspierające rezyliencję młodzieży w sytuacjach kryzysowych2024-02-20T09:18:42+00:00Wanda Matras‑Mastalerzwanda.matras-mastalerz@up.krakow.pl<p>Artykuł prezentuje wyniki badań dotyczących wybranych tekstów literackich jako narzędzia wspomagającego zdrowie i odporność psychiczną czytelników w okresie adolescencji. Badania zostały przeprowadzone wśród młodzieży w wieku 13–14 lat podczas realizacji warsztatów czytelniczych w Małopolskim Ogrodzie Sztuki w Krakowie w 2021 roku w ramach autorskiego projektu Wędrując ku dorosłości. Literatura wsparciem zdrowia psychicznego młodzieży. Celem spotkań było budowanie rezyliencji nastolatków, adaptacji do zmiany oraz zdolności do odzyskiwania utraconych lub osłabionych sił z wykorzystaniem odpowiednio dobranych lektur. Odniesienia do fabuły prowadziły młodzież do autopoznania, stanowiącego nieodzowny czynnik rozwoju osobowego i społecznego. Terapeutycznie wartościowe okazały się szczególnie takie teksty, które ukazywały charakter relacji międzyludzkich oraz przedstawiały konflikty wewnętrzne młodego człowieka, stając się w ten sposób bazą/lustrem dla własnych przeżyć.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10868„Impro pisanie w przestrzeni miasta”. Projekt2024-02-20T09:26:58+00:00Emilia Sitekemiliasitek.at@gmail.com<p>Niniejszy artykuł przedstawia impro pisanie w przestrzeni miasta: literacki projekt z elementami improwizacji teatralnej, którego początki sięgają czasu ogólnoświatowej pandemii COVID–19. Tekst ten stanowi przy tym próbę uchwycenia projektu jako psychofizycznego działania, w wyniku którego z instrukcji konfrontowanych z doświadczeniem wyłaniają się kolejne etapy projektu. Nie chodzi więc o analizę impro pisania w przestrzeni miasta jako działania zrealizowanego, dokonanego, ale o pokazanie tego, w jaki sposób instrukcje zderzone z działaniem dają początek kolejnym częściom projektu.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10869Gdański Benefis Dojrzałości jako forma artystycznej międzypokoleniowej komunikacji2024-02-20T09:35:28+00:00Joanna Teresa Złotkowskazlotkowska.joanna95@gmail.com<p>Artykuł dotyczy jednej z największych pomorskich inicjatyw artystycznych ostatnich lat organizowanej cyklicznie w hołdzie seniorom, ich doświadczeniu i radości życia – Benefisu Dojrzałości. Autorka opisuje okoliczności zapoczątkowania wydarzenia, jego założenia i proces realizacji. Na podstawie osobistych doświadczeń i rozmowy z organizatorami wykazuje ogromny wpływ Benefisu na środowisko lokalne oraz liczne korzystne efekty projektu wśród osób starszych i młodzieży. Podkreśla wagę inicjatywy jako międzypokoleniowego dialogu, w którym kilka generacji ma szansę podzielić się mądrością i wzruszeniami.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10870Narzędzia marketingowe w budowaniu motywacji czytelniczych uczniów2024-02-20T09:42:49+00:00Milena Dudzikdudzik.milena@gmail.com<p>Głównym tematem artykułu jest zastosowanie narzędzi marketingowych w praktyce nauczycielskiej oraz znaczenie kreowania wizerunku nauczyciela dla osiąganych efektów dydaktycznych. Liczne odniesienia do dotychczasowych analiz tego tematu mają stanowić syntezę wniosków innych dydaktyków. Różne aspekty nauczania zostały zaprezentowane z perspektywy marketingu oświatowego. Zwieńczeniem rozważań jest podanie dobrych praktyk promujących czytelnictwo wśród uczniów.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Culturahttps://studiadecultura.up.krakow.pl/article/view/10871Językowy obraz komunizmu w "Dzienniku 1954" Leopolda Tyrmanda. Interpretacja wspomagana metodami i narzędziami lingwistyki komputerowej2024-02-20T10:28:54+00:00Aleksandra Rykowskaaleksandra.rykowska@student.uj.edu.pl<p>Literaturoznawcy nieczęsto ufają narzędziom komputerowym w analizie tekstu. Niniejszy artykuł ma na celu pokazanie, w jaki sposób można wykorzystać istniejące narzędzia, by na podstawie danych pochodzących z analizy cyfrowej zaproponować nowe odczytania danej lektury – w tym przypadku Dziennika 1954 Leopolda Tyrmanda. Przedstawione zostały rozważania natury genologicznej, poparte wynikami badań stylometrycznych, a następnie zbadano obraz komunizmu wyłaniający się z tekstu na podstawie badań korpusowych. Zaproponowane metody łączą więc nie tylko tradycyjną poetykę z nowoczesnymi, komputerowymi analizami, lecz również badania literaturoznawcze z językoznawczymi.</p>2024-02-21T00:00:00+00:00Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Cultura